मुंबई : महाराष्ट्र सरकारने हैद्राबाद गॅझेटिअरचा आधार घेऊन मराठा समाजातील पात्र व्यक्तींना कुणबी, कुणबी–मराठा किंवा मराठा–कुणबी जात प्रमाणपत्र देण्यासाठी शासन निर्णय (GR) जाहीर केला आहे. या निर्णयानंतर आझाद मैदानावरील मनोज जरांगे पाटील यांचे पाच दिवसीय उपोषण मंगळवारी सायंकाळी संपुष्टात आले.
सरकारने जारी केलेल्या GR नुसार गावपातळीवर त्रिसदस्यीय समिती (ग्राम महसूल अधिकारी, ग्रामपंचायत सचिव व सहाय्यक कृषी अधिकारी) पात्र अर्जदारांच्या कागदपत्रांची पडताळणी करणार आहे. जर 13 ऑक्टोबर 1967 पूर्वीचे वास्तव्यासंबंधी पुरावे उपलब्ध नसतील, तर शपथपत्र व नातेसंबंधाच्या पडताळणीच्या आधारे प्रमाणपत्र देण्याची तरतूद करण्यात आली आहे.
उपोषणाची सांगता
सरकारकडून GR जारी झाल्यानंतर मनोज जरांगे पाटील यांनी आपले उपोषण मागे घेतले. मंत्री राधाकृष्ण विखे पाटील यांच्या नेतृत्वाखालील प्रतिनिधीमंडळाने जरांगे पाटील यांना GR प्रत्यक्ष सुपूर्त केला. त्यानंतर पत्रकारांशी बोलताना जरांगे पाटील यांनी, “जिंकलेलो आहोत” अशी भावना व्यक्त केली.वैयक्तिक स्तरावर कुणबी म्हणून ओळख सिद्ध करणाऱ्यांनाच ओबीसी आरक्षणाचा लाभ मिळू शकेल, असा सरकारचा स्पष्ट संकेत आहे. सार्वत्रिकपणे सर्व मराठ्यांना वा नातलगांना हा लाभ देणे कायदेशीर मर्यादेमुळे अवघड असल्याचे सत्ताधाऱ्यांचे मत आहे. न्यायालयीन निर्णय, 50 टक्के आरक्षण छत आणि आधीच्या नोंदींचा विचार करूनच GR तयार करण्यात आल्याचे सांगण्यात आले.
न्यायमूर्ती (नि.) संदीप शिंदे समितीने मराठवाड्यातील ऐतिहासिक नोंदींचा अहवाल सरकारकडे दिला आहे. शासनाने सातारा, बॉम्बे आणि औंध गॅझेटच्या आधारेही पुढील महिन्यात निर्णय घेण्याचे संकेत दिले आहेत. तसेच जिल्हाधिकाऱ्यांना अतिरिक्त मनुष्यबळ उपलब्ध करून देऊन जातप्रमाणपत्र प्रक्रियेचा वेग वाढविण्याची हमी देण्यात आली आहे.सरकारची भूमिका सत्ताधाऱ्यांनी “कायदा टिकला पाहिजे” या चौकटीतच निर्णय घेतल्याचे स्पष्ट केले आहे. फेब्रुवारी 2025 मध्ये लागू करण्यात आलेल्या SEBC कायद्यातील 10% आरक्षणाबाबत न्यायालयीन आव्हाने सुरू असताना, दस्तऐवजाधारित कुणबी प्रमाणपत्राचा मार्ग खुला करण्यात आल्याने हा निर्णय राजकीय आणि कायदेशीरदृष्ट्या महत्त्वपूर्ण ठरला आहे.या निर्णयामुळे मराठा बांधवांसाठी कुणबी प्रमाणपत्राचा मार्ग मोकळा झाला असून, ओबीसी आरक्षणाचा लाभ वैयक्तिक कागदपत्राधारे घेता येणार आहे.